Isı, elektrik, kimyasal maddeler, kaynar su, alev gibi etkenlerle meydana gelen doku tahribatına yanık denir. Yanığın tek etkilediği yer deri değildir. Yanık tüm organizmayı etkileyen bir travmadır. Yanığın sonunda oluşan doku tahribatının ölçüsü, yanıklı alanının büyüklüğüne ve yanığın oluşmasına neden olan etkenin devamlılığına bağlı olarak değişmektedir.

 

Yanık sonunda oluşan yaralar, yanığın genişliğine ve derinliğine bağlı olarak gruplandırılır. Yanık yaraları derinliklerine bağlı olarak ise birinci derece, ikinci derece ve üçüncü derece yanık olmak üzere üç grupta incelenebilir

 

Birinci derecede yanıklarda; derinin birinci katı (epidermis) yanmıştır. Kuru, hafif ve ödemli yanık türüdür. İkinci derece yanıklarda; derinin hem birinci katı hem de ikinci katı yani alt deri (dermis) yanmıştır. Deride kabarcıklar oluşmuştur. Üçüncü derece yanıklarda; derinin tüm tabakaları etkilenmiştir. Özellikle de damar, sinir ve kaslarda etkisi görülür. Beyaz ve kara yaradan siyah renge kadar aşamaları vardır. En kötü yanıklar üçüncü derece yanıklardır ve çok garip bir şekilde bu yanıklarda neredeyse hiç acı duyulmaz. Çünkü yanık o derece derine işlemiştir ki, beyne acı sinyalleri ileten sinirleri dahi harap etmiştir. Üçüncü derece yanıklar acil tıbbi yardım gerektiren, hastanelik olmaya neden olan durumlardır. Bununla birlikte, başparmak tırnağından daha geniş bir ikinci derece yanığa da aynı şekilde tıbbi müdahale şarttır.

 

 

Kaynar su ve buharı, sıcak yağ, kızgın maden, güneş, kor ateş, sürtünme, asitli maddeler, sönmemiş kireç, harp gazları, hardal gazı, elektrik, radyasyon, Gama ışını, Nötron ışını.

 

 

Yanıkta acil yapılması gereken hususlar aşağıya çıkarılmıştır.

o Parmağınızda olduğu gibi küçük bir yeriniz yanmışsa, içinde küçük buz parçaları bulunan su dolu bir bardağa sokunuz ya da soğuk temiz musluk suyu altına on dakika tutunuz.

 

o Eğer yanık ikinci derecede bir yanık ise ve beş santimden büyükse ya da üçüncü derece yanıksa mutlaka hastaneye gidilmelidir.

o Yanık yer üzerine yoğurt, salça, diş macunu gibi hiçbir şeyi sürmeyiniz. Hava ile ilişkisini kestiğinden ağrı azalır, fakat yanık yerin iyileşmesini, bakımını ve teşhisini zorlaştırır ve iltihaplanmaya sebep olur.

o Mikropsuz pansuman varsa onu koyabilirsiniz. Eğer yoksa temiz bir mendil ya da çarşafla örtünüz. Aksi durumda açık bırakınız. Yanık yerin hava ile ilişkisinin kesilmesi ile ağrı azalacaktır. Genellikle bir hafta açmayınız.

o İçi su dolu kabarcıkları kesinlikle patlatmayın. Eğer patlamışsa üzerine temiz bir pansuman, yoksa temiz bir mendil örtünüz.

o Yanık kol ya da bacağı kalp seviyesinin yukarısına kaldırınız.

o Yanıklı hastayı sakin olarak ılıman bir yerde dinlendiniz. Şok durumunu önleyiniz, şuuru yerinde ise ağızdan bol miktarda sulu gıda veriniz.

o Yanık koldaki bilezik ve parmaktaki yüzük mutlaka çıkarılmalıdır. Aksi halde kol ya da parmağı sıkarak kangrene sebep olabilir.

o Ateş ve ağrıda artma olursa doktora gidilmelidir. Büyük yanıklarda yanık üzerine steril pansuman koyup hemen hastaneye gidilmeli.

o Elektrik sonucu olan yanıklar görüldüğünden daha da derindir. Aynı zamanda sinirler de yaralanabilir. Aradan geçen günler içinde yanık yerin ne kadar çok derin ve büyük olduğu görülür. Bu bakımdan evde tedavi etmeyiniz ve mutlaka hastaneye götürünüz

Yanık nasıl tedavi edilmelidir.

 

Yanığın derinliğine, etkenine, genişliğine ve bulunduğu bölgeye göre açık veya kapalı tedavi uygulanır. Buna uzman doktor karar verebilir. Geniş ve derin yanıklar, elektrik yanıkları, asit yanıkları, el ve yüz yanıkları yanık merkezinde yatarak tedavi edilmelidir. Ufak ve yüzeysel yanıklar evde tedavi edilebilir. Üç haftada iyileşmeyen yanıklar üçüncü derecedir ve greft ile yani doku nakli ile tedavi edilmesi gerekir. Aksi takdirde çok kötü izler bırakarak kapanır. Elde, kollarda, ayaklarda, göz kenarında, ağız kenarında ve kulaklarda sakatlıklar bırakabilir. Bu nedenle de mutlaka bir yanık merkezinde uzman bir plastik cerrah tarafından tedavisi gerekir.

 

 

Birinci derecede ve küçük ölçekli ikinci derecede yanıklar için kullanabilecek şifalı bitkiler aşağıya çıkarılmıştır.

 

· Sarımsak ve soğan: Bu iki bitki ile Frenk soğanı, pırasa ve taze soğan gibi yakın akrabalarının; doğrudan antiseptik özellikler taşıdıkları için Afrika’dan Avrupa’ya ve Amerika’ya kadar her yerde kullanıldıkları hiçbir şekilde inkar edilemez. Bu bitkilerden herhangi bir tanesini yanıkları tedavi etmede kullanmak için lapa haline getirerek doğrudan yanığın üzerine tatbik ediniz (referans: Yeşil Eczane kitabı sayfa yüzseksenüç).

 

· Papatya, kafuru, okaliptüs, sardunya, nane, biberiye, adaçayı yağı gibi diğer bitki özü yağlar da yanık tedavisinde etkili sonuçlar vermiştir. Fakat en etkili yanık yağı olarak Lavanta yağı önerilmektedir. Ancak bu yağı kesinlikle yutmayın zira en küçük miktarları bile zehirlenmeye neden olabilir. (referans: Yeşil Eczane kitabı sayfa yüzseksendört).

 

· İsveç şurubu ile yanık ve yaralar devamlı nemlendirilirse, yanık ve yaraların kısa zamanda iyileştiği görülecektir.