Öksürük, akciğerlerin dışarıdan gelen kimyasal, mekanik ya da ısı farklılığı oluşturan etkenlere karşı geliştirdiği bir reflekstir. Çoğunlukla göğüs, boğaz veya karın boşluğunda meydana gelen bir rahatsızlığın belirtisi olarak ortaya çıkar. Öksürüğün pek çok anlamı var. Sağlıklı bir insan nefes borusunun yabancı olarak tanımladığı bazı yemekleri ve maddeleri dışarı atmak için öksürür. Dışarıdan gelen egzoz kokusu ya da keskin bir deterjan kokusu da öksürük nedeni olabilir. Vücudun savunma mekanizmaları arasında yer alan öksürük, ayrıca bronşların içinde oluşan ve balgam adı verilen sekresyonların da dışarıya atılmasını sağlar. Bu doğal mekanizmalar dışında bazı hastalıkların habercisi olarak da karşımıza çıkabilen öksürük, uzaması durumunda kişinin performansını düşürür. Altta yatan enfeksiyon var ise havada asılı kalan damlacıklar yolu ile başkalarına hastalığın yayılmasına neden olur (örneğin: verem, zatürre gibi). Ani olan öksürükler ise astım krizinin gelişini ifade edebilir. Öksürük sadece ciğerlerden değil, kulak zarı, burun, sinüsler, akciğer zarı, mide ve diyaframdan da başlayabilmektedir. Bronşit, larenjit, soğuk algınlığı, aşırı sigara, polenler ve ev tozları en sık öksürük yapan hastalık ve etkenlerdir. Öksürük şekli, sıklığı ve gelişimi sıkı takip edilmelidir. Eğer kişi hafif halsizlik ve kuru öksürükten şikayet ediyorsa, kişinin basit üst solunum yolu enfeksiyonuna maruz kaldığının bir belirtisi olduğunu göstermektedir.

Öksürük, balgamlı ve sık oluyorsa, buna ateş ekleniyorsa zatürrenin habercisi olabilir. Öksürükten sonra dışarıya çıkarılan balgamın rengi hastalık değerlendirmede doktor kadar hasta ve yakını için de önemlidir. Balgamın rengi beyazdan sarı ve yeşile dönüyor ise olay ağırlaşıyor anlamına gelir. Yine öksürük ani gelişiyor ise çocuklarda enfeksiyon ve boğaza yabancı cisim kaçması düşünülebilir. Erişkinlerde ise kötü kimyasal gazların solunmasına bağlı öksürük düşünülebilir. Öksürüklerin büyük bir kısmı basit şikayete yönelik ilaçlarla tedavi edilirler. Daha az bir kısmı ise derinleşir ve dolu bir hal alır, antibiyotik tedavisine ihtiyaç gösterir. Astıma bağlı öksürükler antibiyotik tedavisine cevap vermezler. Bu hastalarda soluk aldırma cihazları ve alerji ilaçları kullanılır. Alerjili insanların dörtte birinde reflü vardır. Mutlaka endoskopi yapılıp anti asit tedavisi uygulanmalıdır. Reflü tespit edilip tedaviye rağmen gece öksürükleri olan kişiler akşam yemeklerini az ve erken yemelidirler. Bu kişiler mutlaka yüksek yastıkta yatmalıdır. Kalp yetmezliği nedeni ile tedavi gören hastalar ise gece öksürükleri varsa bunu mutlaka doktoruna anlatmalıdırlar. Bu öksürükler tedavi yetersizliğinin ya da hastalığın ağırlaştığının ifadesi olabilir.

 

Burundan akmak yerine boğaz gerisine doğru akan sümüksü algı boğazı tahriş ederek öksürüğü başlatır. Amerikan Hastanesinin internet sitesinde verilen bilgilere göre öksürük, değişik hastalıklarda değişik özellikler gösterebilir. Nezleyle birlikte olan öksürük ıslak veya kuru özellik gösterebilir ve bir hafta kadar sürebilir. Öksürük nezlede genellikle en son kaybolan belirtidir. Ateş, burun akıntısı ve öksürük genellikle gribal bir enfeksiyon bulgusu olsa da 39 dereceyi aşan ateş ve sıkıntılı solunum zatürre gibi daha ciddi solunum yolu hastalığını da akla getirir. Öksürüğün karakteri, nefes borusu ve bronş mukozasının durumuna göre değişir. Yutak ve üst solunum yollarının iltihabı durumlarında kuru ve sık tekrarlayan bir tahriş öksürüğü söz konusudur. Öksürük, bademciklerin şişerek yutak yolunu tıkadığı vakalarda kalın, kaba ve biraz boğuktur. Balgamlı öksürüklere yaş, balgamsız öksürüklere de kuru öksürük denilmektedir. Üst solunum yollarının iyi huylu hastalıkları durmak bilmeyen inatçı bir öksürüğü meydana getirdikleri halde alveollerin (akciğerlerde genişlemiş küçük kesecik) hastalıklarında bazen çok az öksürük olur. Bazı veremli hastalar o kadar az öksürürler ki sorulduğunda hiç öksürmediklerini söylerler. Kentöz öksürük denen tip arka arkaya gelir ve düdük sesi gibi bir ses çıkararak derin bir nefes alınır. Bu tip öksürük boğmaca hastalığının kendine has öksürüğüdür. Solunum yollarında öksürük refleksine yol açan uyarı, iltihabi, mekanik, kimyasal veya ısı karakterli olabilir. Bu cümleden olarak öksürüğe yol açan olayların çok çeşitli olduğu anlaşılır. Akciğer kanserinden tozlu havada kalmaya, zatürreden gribe kadar birçok durum öksürükle beraberdir. Öksürüğü bir hastalık olarak değil, bir hastalığın habercisi olarak kabul etmek gerekir. Dolayısıyla öksürüğün tedavisi öksürük kesici ilaçlarla değil altta yatan hastalık veya sebebinin tedavisiyle olmalıdır. Acıbadem üniversitesi Atakent Hastanesi göğüs hastalıkları uzmanı Doktor Pelin Uysal bir yazısında geçmeyen inatçı öksürüğün hangi hastalıklara işaretedebileceğini şöyle izah etmiş: Bronşit, tiroit bezi iltihabı, bazı hipertansiyon ilaçları, koah, sigara, astım, sinüzit, psikolojik öksürük, çeşitli akciğer hastalıkları, reflü hastalığı.

 

 

 

 

Öksürük tedavisinde destek olarak kullanılacak bitkiler ve kullanım biçimleri aşağıya çıkarılmıştır.

 

· Hatmi çiçeğinin rahatlatıcı özellikler gösteren kökleri ve özütleri, aynı zamanda boğaz ağrısı ve öksürüğün tedavisinde büyük yararlar sağlayan kimyasallar da içerir. Hatmi köküyle güçlü bir çay yapabilirsiniz.

 

· Isırgan otu: Bu bitkiyle hazırlanan çay, her zaman en iyi öksürük ilaçlarından biri olmuştur. Isırgan otunun aynı zamanda boğmaca öksürüğü ve tüberküloz tedavisinde kullanılması oldukça eskilere dayanır. Kesinlikle denemeye değer. Isırgan otu, limon ve meyan kökü demletilerek içilir.

 

· Limon kabuğu (iki çay kaşığı), Adaçayı bir çay kaşığı, Kekik (yarım çay kaşığı) Yukarıdaki bitkiler kaynatılmış suda on beş dakika bekletildikten sonra yarım limon suyu ve bir çorba kaşığı bal ilave edilerek içilir.

 

· İki çay kaşığı dövülmüş anason tohumu bir bardak suda demletilip onbeş dakika dinlendirildikten sonra içilir.

 

· Bala yatırılan soğan dilimleri gece boyu bekletildikten sonra elde edilen karışım belli aralıklarla öksürük şurubu gibi içilir.

 

· Öksürük otu: balgam söktürücü ve dağıtıcı özellikleri ile bronşit, gırtlak ve ağız boşluğu nezlesi, bronşiyal astım ve hatta başlangıç dönemindeki tüberkülozda da büyük bir başarıyla kullanılabilir. Uzun süreli öksürüklerde ve ıstırap verici ses kısıklıklarında gün boyunca sık sık balla tatlandırılmış öksürük otu çayı içilebilir. Öksürük otu çayının hazırlanışı: dolu bir tatlı kaşığı ince kıyılmış yaprak-çiçek karışımı bitki, orta boy bir su bardağı dolusu kaynar suyla haşlanır. Beş dakika demlendikten sonra süzülerek kaşık ölçüsüyle kullanılır. Daha sonraları mayısta üstleri yeşil ve altları gümüş rengindeki keçeli yaprakları çıkmaya başladığında C vitamini içerdikleri için, onlar çorbalarda maydanoz yerine ve ilkbahar salatalarında kullanılabilir. Daha sonra yapraklar çiçeklerden daha çok etkili madde içermeye başladığında ayrıca da çiçek yaprak harmanı yapmak için onlar toplanabilir. Öksürükotu çiçek veya yaprak buğusu, krizli ve boğucu soluk alma zorlukları ile birlikte görülen kronik bronşitlerde gün boyunca pek çok kere solunabilir. Çok kısa sürede büyük rahatlama görülecektir. Sık sık bitkinin kaynama suyu ile hazırlan ayak banyoları yapınız. Astım rahatsızlıklarında ve sigara zararlarında ilkbaharda bitkinin taze sıkılmış özsuyundan bir tatlı kaşığı bir tas et suyuna ya da sıcak süte karıştırılarak alındığında önemli yardımlar sağlar.

 

· İki tutam defne yarım litre kaynar sıcaklıktaki suda on dakika demletilerek içilir. İki fincandan fazla içilmemeli.

 

· İncir: Vücut direncini arttıran incir, ceviz ile yendiğinde hem vücudunuzu zehirlerden korumuş hem de bronşite iyi gelerek öksürüğünüzü kesmiş olursunuz.

 

· Melengiç: bir çay fincanı süt için bir tatlı kaşığı melengiç kahvesini cezveye koyarak kısık ateşte bir taşım kaynatınız, bir dakika bekleterek şekerini isteğe göre ayarlayıp servis yapınız.

 

· Öksürük çayı: balgam söktürücü öksürük çayı hazırlamak için öksürük otu yaprakları ve çiçekleri, sığırkuyruğu bitkisi çiçekleri ve yaprakları, sinirli ot yapraklarıyla ince kıyılmış olarak eşit oranda harmanlanır. Bu karışımdan bir tatlı kaşığı dolusu bitki orta boy bir su bardağı dolusu kaynar suyla haşlanır ve dört beş dakika demlendikten sonra süzülür. Bu çaydan günde üç bardak, balla tatlandırılarak sıcak sıcak ve yudumlanarak içilir.

 

· Turp: kış aylarında soğuk algınlığı nedeniyle ortaya çıkan inatçı öksürükte bir tatlı kaşığı turp suyu içmek en az öksürük şurubu kadar etili olmaktadır. İster yeşil salataya süs olarak kullanın isterseniz rendelenmiş olarak yiyin, ya da suyunu için. Bu aylarda turpu sofranızdan eksik etmeyin. Zira turp, böbrek taşı, astım, sarılık ve romatizmanın doğal ilacı. Bolca C, B1, B2 vitaminleri içeren turp, özellikle karaciğerin dostu olarak tanınıyor. Her gün içilen bir kahve fincanı turp suyu karaciğeri güçlendirip safra kesesindeki taşları eritiyor. Turp yüksek oranda içerdiği antioksidan maddelerle, kalp hastalığına yakalanma, felç geçirme, katarakt illetine tutulma rizikolarını da önelmiş ölçüde azaltır. Aynı zamanda içerdiği yüksek oranda demir ve folik asitle kansızlığı en aza indirir. Turp, içerdiği yüksek orandaki potasyum ile yüksek tansiyonu düşürür. Romatizma yangılarının hafifletilmesinde ve emzikli kadınlarda süt gelişini arttırmada kişilerin bolca turp yemeleri öğütlenmektedir. Turp içeriğindeki kükürt sayesinde astım ve bronşit gibi hastalıklara ve bunların sebep olduğu öksürük şikayetlerine karşı oldukça etkilidir. Karaciğeri güçlendirici özelliğiyle tanınan turp, düzenli olarak salata ve benzeri şekillerde tüketilirse içerdiği kükürt sayesinde bronşları açarak öksürük şikayetlerini azaltır. Bildiğimiz karaturpu kabak oyucu ile oyup, içine iyi cins bal doldurulup kesilen turpun parçasıyla üzeri kapatılır. yirmi dört saat sonra öksürük şurubu hazır demektir, Bu şuruptan üç çorba kaşığı içebilirsiniz.

 

· Profesör Doktor Ahmet Maranki özellikle kronikleşen öksürük rahatsızlıkları için bitkisel çözüm olarak şu öneride bulunmaktadır. Bir kaşık hibisküs, bir kaşık şahtere otu, bir tutam ıhlamur, bir tutam zencefil. Bu malzemeler dört dakika kaynatıldıktan sonra üç dakika demlenmeye bırakılır. Bu süre sonunda şekerle tatlandırılmadan içilir.

 

· Salep: kış aylarının vazgeçilmez içeceği olan salep, ishale, mide-bağırsak iltihaplanmalarına ve üst solunum yolu rahatsızlıklarına karşı faydalıdır. Kabızlığı önler, hazmı kolaylaştırır, zihni güçlendirir, bağırsaklardaki kurtların düşürülmesine yardımcı olur, vücut sıcaklığını arttırır, cinsel gücü arttırır. Kuvvet verici ve besleyici özelliğiyle vücut direncini attırır. Dokuları yumuşatır ve rahatlatır. Bu nedenle öksürük tedavisinde oldukça etkilidir.

 

· Soğan: soğanın suyu kısa sürede öksürüğü keser.

 

· Çikolata: İngiltere’de yapılan bir araştırma çikolatanın öksürük şikayetini geçirmeye yardımcı olduğunu gösterdi. Özellikle kavurma işleminden geçirilmemiş kakaoda bolca bulunan tiobromin adlı bir maddenin öksürüğü bastırmada pek çok reçetesiz şuruptan daha etkili olduğu belirlendi.

· Cevizin içinden çıkan kabukların faydası nedir: Birçoğumuz cevizi kabuklu alıp tüketiyoruz. Cevizi kırdığımızda 2 ceviz parçasının arasında bulunan ağaç yaprağı gibi parçaları lütfen atmayın. Bu yapraklar, görünüm itibariyle de sanki akciğerlerimize benzemektedir ve bir tutamı bir fincan su ile sadece 2-3 dk kaynatılarak içildiğinde özellikle öksürüğe ve balgam problemine çok iyi gelmektedir. Buna dair çok defa şahsi tecrübem olmuştur.

 

· Keçiboynuzu: Japonya’da yapılan bir araştırma sonucu belli bir hastalığa bağlı olmadan ortaya çıkan ve uzun süre etkili olan kuru öksürüğe karşı en iyi çarelerden birinin keçiboynuzu olduğu belirlendi. Uzmanlar sekiz adet keçiboynuzunun üç bardak suda kaynatılmasından elde edilen sıvının soğuyunca içilmesini önermektedir.

 

Balgamlı öksürükte aşağıdaki uygulamaların yapılması halinde balgamlı öksürüğe olan etkiyi göreceksiniz.

 

1- Buhar: Buhar soluma yöntemi, balgamdan kurtulmanın en kolay ve en iyi yöntemi olarak belirtilebilir. Genze solunan buhar, balgamın sıvı hal almasına yardımcı olur ve bu yolla da bireyin sisteminden dışarı atılmasını kolaylaştırır. Bir kase kaynar su hazırlayın. Ardından bir havluyu başınızın üzerine koyun ve bu sıcak suyun üzerine geçin. Bu şekilde 10 dakika boyunca sıcak buharı soluyun, bu akciğerlerdeki salgıların gevşetilmesine yardımcı olacaktır. Bu basit evde tedavi yöntemini günde birkaç kez uygulayabilirsiniz.

 

 

2- Tuzlu su: Bir diğer kolay ve etkili yöntem ise tuzlu su ile gargara yapmaktır. Bu tedavi ile de balgamın sökülmesine yardımcı olabilirsiniz. Ilık su boğazın tahrişini yatıştırır, tuz ise enfeksiyona neden olan bakterilerin yok edilmesine yardımcı olur. Dahası balgam üretiminin azaltılmasını sağlar. Bir çay kaşığının dörtte biri oranında tuz bir bardak ılık su ile karıştırılır. Bu karışımla gargara yapılır. Bu tedavi yöntemi günde birkaç kez tekrar edilebilir.

 

 

3- Limon suyu: Limon, mükemmel içeriği ile mukusun ve balgamın gevşetilmesini sağlar. Buna ek olarak, limon anti bakteriyel içerir ve yüksek orandaki C vitamini içeriği vücudun enfeksiyonlara karşı olan direncini arttırır. 2 çay kaşığı limon suyu ve bir kaşık bal bir bardak sıcak suda karıştırılır. Bu karışımı balgam üretimini azaltmak ve boğazı yatıştırmak için günde en azından 3 kere için. Diğer basit seçenek ise limon dilimlere ayrılır ve bu dilimlerin üzerine biraz tuz ve biber serpilir ve ardından limon dilimleri emilir. Bu, balgamın boğazdan dışarı çıkarılmasına yardımcı olur. Bu uygulamayı günde 2 ya da 3 kez yapabilirsiniz. .

 

 

4. Zencefil: Zencefil, doğal bir dekonjestandır ve yaş ile gelişen boğaz enfeksiyonları ve solunum yolu enfeksiyonları ile mücadele eder. Ayrıca, antiviral, anti bakteriyel ve balgam söktürücü içerikleri ile zencefil, boğazdaki ve göğüsteki tıkanıklığın rahatlatılmasına ve daha rahat nefes alışı sağlanmasına yardımcı olur. Bir kaşık taze zencefil dilimleri bir fincan kaynamış suya eklenir. Birkaç dakika demlenmesi sağlanır ve ardından, 2 çay kaşığı bal eklenir. Bu yatıştırıcı zencefil çayı gün boyunca birkaç kez içilir. Alternatif olarak ise, ham zencefil dilimleri günde birkaç kez çiğnenebilir ya da yemeklerin içine konulabilir.

 

 

5. Zerdeçal: Zerdeçal, güçlü antiseptik içerikleri ile aşırı mukus üretimine neden olan bakterileri öldürür, böylece balgamın azaltılmasına yardımcı olur. Ayrıca, zerdeçal, bireyin bağışıklık sisteminin güçlendirilmesine yardımcı olur. Bir çay kaşığı zerdeçal bir bardak sıcak süte eklenir. Bu karışım, sabahları bir kez içilir ve yatmadan önce de bu durum tekrarlanır. Yarım çay kaşığı zerdeçal bir bardak su ile çiğnenir. Bu günde 2 ya da 3 kez yapılır. Bir çay kaşığı zerdeçal ve bir tutam tuz bir bardak sıcak su içinde karıştırılır. Bu gargara günde birkaç kez kullanılır.

 

 

6. Tavuk Çorbası: Ilık tavuk çorbası, balgamın tedavisinde kullanılabilir. Sıcak tavuk çorbası, hava yollarının nemlendirilmesine yardımcı olur ve balgamın yoğunluğunu kalınlaştırır. Bu, ayrıca tahriş olmuş boğazın yatıştırılmasını ve rahatlamanın sağlanmasını sağlar. Günde en azından 2 ya da 3 kez tavuk çorbası içme, bireyin boğazından balgamın temizlenmesine yardımcı olur. Faydasının arttırılması için, ayrıca zencefil ve sarımsak da çorbaya eklenir. Ev yapımı çorba, içinde koruyucu maddeler olan konserve çorbalardan daha etkili olur.

 

 

7. Kırmızı Biber: Kırmızıbiber, bireyin boğazında ve genzinde meydana gelen mukusun vücuttan atılmasına yardımcı olur. Kırmızıbiberin ısıtıcı ve uyarıcı olan doğası, ayrıca bireyin göğsünde meydana gelen ağrının azaltılmasına yardımcı olur ve tahriş olan boğazın yatıştırılmasını sağlar. Dörtte bir oranında çay kaşığı kırmızıbiber ve öğütülmüş taze zencefil, bir çay kaşığı bal ve elma sirkesi ve 2 kaşık su karıştırılır. Bu karışım, günde 2 ya da 3 kez içilir. Bu balgam üretiminin azaltılmasına yardımcı olur.

 

 

8. Bal: Bal içerdiği antiviral, anti bakteriyel ve mantar önleyici içerikler ile balgamın sökülmesi ve tahriş olmuş olan boğazın yatıştırılması için mükemmel bir ev tedavi yöntemidir. Buna ek olarak, içerdiği antiseptik içerikler, bireyin bağışıklık sistemini destekler ve enfeksiyonla daha hızlı mücadele sağlar. Bir tutam beyaz ya da karabiber tozu bir kaşık bal ile karıştırılır. Biber, bireyin boğazındaki enfeksiyonun tedavi edilmesini sağlarken, bal, mukus zarının yatıştırılmasına yardımcı olur. Bu karışımı bir hafta için günde 2 kez deneyin. Bir kaşık bal bir bardak ılık suya eklenir. Günde birkaç kez bu içilir.

 

 

Öksürük düşmanı çorba: Bir su bardağı kırmızı mercimeği yıkayın ve ayıklayın. Bir orta boy patates, bir adet havuç ve bir adet soğanı küp şeklinde doğrayın. Bir tencereye iki litre su ilave ederek bütün malzemeleri iyice yumuşayana kadar pişirin. Pişen karışımı blenderden geçirin, gerekirse sıcak su ile kıvamı açın. Bir başparmak boğumu büyüklüğünde taze zencefili soyup rendeledikten sonra iki yemek kaşığı zeytinyağı ilave edin ve bir kaşım kaynatın. En son tuz ve karabiber ekleyerek servis yapın.